تاریخچه این هنر به شهر مشهد و حدود 70 سال پیش باز می‌گردد. این هنر اولین‌بار توسط یوسف حکمیان در مشهد ابداع شد و بعدها به شهر اصفهان راه یافت.
تاریخچه کشف سنگ فیروزه در ایران و جهان
انسان‌ها از سال‌های بسیار دور معادن سنگ فیروزه را کشف کرده بودند و این سنگ زیبا را استخراج می‌کردند. مطالعات باستان‌شناسان نشان می‌دهد که چینی‌ها در حدود 3000 سال پیش از این سنگ زیبا و خوش‌رنگ برای تزیین جواهرات و ظروف خود استفاده می‌کردند. همچنین حاکمان مصر باستان از این سنگ به‌عنوان جواهر استفاده می‌کردند و علاقه شدیدی به آن داشتند. علاوه بر این، از سنگ فیروزه در طول تاریخ برای مبادله کالاها نیز استفاده می‌شد.
تاریخ کشف فیروزه در ایران نیز به سال‌ها پیش باز می‌گردد. محققین بر این باورند که اولین معادن سنگ فیروز در ایران، در حدود دو هزار سال پیش کشف و استخراج شده‌اند. دو معدن سرابیت الخادم و وادی مغاره به‌عنوان اولین معادن فیروزه کشف شده در ایران شناخته می‌شوند. در گذشته‌های دور از این سنگ آبی برای تزیین گنبد کاخ‌ها و عبادتگاه‌ها استفاده می‌شد. چرا که افراد بر این باور بودند که فیروزه حاوی انرژی بسیار زیادی است و نعمت آن‌ها را زیاد می‌کند.
تاریخچه فیروزه کوبی
هرچند که فیروزه قدمت بسیاری در تاریخ ایران دارد، اما تا حدود یک قرن پیش خبری از محصولات فیروزه کوبی در ایران نبود. اولین محصولات فیروزه کوبی در ایران توسط استاد یوسف حکمیان در شهر مشهد تولید شدند. حدود دو دهه بعد از این که محصولات فیروزه کوبی توسط استاد حکیمان در مشهد رایج شدند، صنعتگری به نام حاج داداش این هنر را به شهر اصفهان برد.
حاج داداش تحولات بسیاری در محصولات این هنر به وجود آورد و ایده‌های خلاقانه‌ای را با استفاده از سنگ فیروزه اجرا کرد. در واقع به همین دلیل است که فیروزه کوبی اصفهان شهرت بسیار بالایی دارد و بسیاری این شهر را به‌عنوان مبدا اصلی فیروزه کوبی در ایران می‌شناسند. البته به غیر از استاد حاج داداش و یوسف حکیمان افراد برجسته دیگری نیز در این صنایع دستی وجود داشتند که از میان آن‌ها می‌توان به الیاهو، سلیمان صدیق پور، روبن یروشالمی و محمدحسن جعفری اشاره کرد.
خرید فیروزه کوبی در اصفهان تا سال‌ها یکی از فعالیت‌های محبوب تاجران بود. به جرات می‌توان گفت که علاوه بر زیبایی محصولات و خلاقیت اساتید، تبلیغ تاجران نیز در رشد و شکوفایی فیروزه کوبی اصفهان نقش موثری داشتند. فیروزه کوبی اصفهان همچنان طرفداران خاص خود را دارد و یکی از پرطرفدارترین صنایع این شهر به شمار می‌رود.
محصولات پرطرفدار فیروزه کوبی
محصولاتی که با فیروزه کوبی تولید شده‌اند، جلوه خیره‌کننده‌ای برای بینندگان دارند. این اقلام به‌قدری زیبا و مجذوب‌کننده هستند که از آن‌ها به‌عنوان آیتم دکوری لوکس در خانه‌ها استفاده می‌شوند. بسیاری از افراد نیز باور دارند که سنگ فیروزه در ارتقا انرژی و ایجاد حال و هوایی خوب در محیط موثر است. هرچند که ماورایی بودن سنگ فیروزه اثبات نشده است، اما هیچ شکی در زیبایی و جلوه خاص آن وجود ندارد. محصولات فیروزه کوبی معمولا به‌عنوان آیتم‌های هنری و لوکس در خانه‌ها قرار می‌گیرند و کمتر از آن‌ها استفاده می‌شود. برخی از مهم‌ترین محصولات فیروزه کوبی اصفهان عبارت‌اند از:
- آینه و شمعدانی
- بشقاب و ظروف پذیرایی
- گلاب‌پاش
- پارچ و لیوان
- سرویس چای و شربت
- جام مینیاتوری
- انواع سنگاب
- سنبلدان
- تنگ آب
- کاسه
- گلدان
فیروزه کوبی چه مراحلی دارد؟
تاریخچه فیروزه کوبی نشان می‌دهد که این هنر از همان ابتدا دارای سه مرحله اصلی بوده است. اولین مرحله تولید شی مرکزی است که از مس، نقره یا دیگر متریال‌ها ساخته می‌شود. پس از این که شکل و انحنا لازم بر روی شی مرکزی ایجاد می‌شود، مرحله اول فیروزه کوبی به اتمام می‌رسد.
در مرحله دوم تکه‌های سنگ فیروزه که بسیار کوچک هستند، با ظرافت و هنرمندی بسیار بالایی بر روی بدنه شی چسبانده می‌شوند. برای محکم شدن تکه‌های فیروزه بر روی سطح از نوعی لاک استفاده می‌شود که چسبندگی بسیار بالایی دارد و کاملا شفاف است.
آخرین مرحله فیروزه کوبی، نوبت به تراش نهایی کار می‌رسد. در این مرحله لاک اضافه‌ای که بر روی تکه‌های فیروزه ریخته شده است را با استفاده از ابزار خاصی پاک می‌کنند تا سطحی صیقلی ایجاد شود. تکه‌های فیروزه تراشیده شده و در نهایت بر روی آن‌ها سمباده کشیده می‌شود. تمام این فرایند با دقت و ظرافت بسیار بالایی انجام می‌شود.
چگونه اصالت سنگ فیروزه را تشخیص دهیم؟
برای تشخیص فیروزه اصل به‌آرامی ناخن خود را بر قسمتی از سنگ که کمتر قابل مشاهده است بکشید و اگر به‌راحتی خراش برداشت، سنگ بدلی است.